Kredyt frankowy a przedawnienie roszczeń banku

Skutkiem unieważnienia kredytu frankowego jest nie tylko prawo konsumenta do żądania zwrotu wszystkich kwot wpłaconych do banku ale również prawo banku do żądania od konsumenta zwrotu wypłaconej konsumentowi kwoty kredytu. Oba te roszczenia o zwrot, zarówno to przysługujące konsumentowi jak i to przysługujące bankowi, podlegają przedawnieniu, przy czym termin przedawnienia roszczenia przysługującego konsumentowi może wynosić 10 albo 6 lat a termin przedawnienia roszczenia przysługującego bankowi 3 lata. 

Zgodnie z wcześniejszym orzecznictwem sądowym terminy te były liczone już od momentu wpłaty świadczenia podlegającego zwrotowi. Oznaczałoby to, że termin przedawnienia roszczenia banku zaczynałby biec w chwili wypłaty kredytu, a więc przykładowo przy kredycie frankowym wypłaconym w 2007 r., przysługujące bankowi roszczenie o zwrot przedawniłoby się w 2010 r.

Stanowisko kancelarii reprezentujących banki w sprawach dotyczących kredytów frankowych. W odpowiedzi na unieważnienie kredytu frankowego banki wnoszą przeciwko kredytobiorcom pozwy o zwrot wypłaconych konsumentom kredytów. W odpowiedzi na pozew kancelarie reprezentujące kredytobiorców podnoszą zarzut przedawnienia roszczenia o zwrot wypłaconych kwot powołując się na dotychczasowe orzecznictwo sądowe. Z kolei kancelarie reprezentujące banki argumentują, że przed unieważnieniem kredytu frankowego przez sąd bank nie mógł żądać od kredytobiorcy zwrotu wypłaconego mu kredytu.

Wniosek Rzecznika Finansowego. Ponieważ sądy rozstrzygające tego typu sprawy wydawały różne wyroki, Rzecznik Finansowy zwrócił się do Sądu Najwyższego o rozstrzygnięcie występujących w orzecznictwie sądów rozbieżności w wykładni przepisów prawa dotyczących rozliczeń stron z tytułu wzajemnych wpłat dokonanych zarówno przez bank jak i przez kredytobiorcę na podstawie umowy kredytu frankowego, który został następnie unieważniony przez sąd.

Tylko konsument – kredytobiorca jest uprawniony do decydowania o losie kredytu frankowego. Zgodnie z przepisami polskiego prawa cywilnego dotyczącymi niedozwolonych postanowień umownych, postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Należy podkreślić, że niedozwolone postanowienia umowne, tzw. klauzule abuzywne, nie wiążą konsumenta. Oznacza to, że tylko konsument może powołać się na abuzywność klauzul zawartych w umowie kredytu frankowego i na tej podstawie domagać się jego unieważnienia. Uprawnienia takiego nie ma bank. 

Co więcej, zgodnie z orzecznictwem TSUE, przed wydaniem przez sąd decyzji w sprawie unieważnienia kredytu frankowego, konsument musi być poinformowany o wszystkich skutkach unieważnienia kredytu frankowego, w szczególności o obowiązku zwrotu wszystkich płatności wykonanych zarówno przez konsumenta na rzecz banku jak i przez bank na rzecz konsumenta. Po uzyskaniu informacji na temat skutków unieważnienia, konsument powinien złożyć oświadczenie, że z pełną świadomością wyraża zgodę na przedstawione mu skutki unieważnienia umowy kredytu frankowego. Konsument może również zrezygnować z powoływania się na abuzywny charakter klauzul jak i wyrazić zgodę na zmianę umowy, aby wyeliminować abuzywny charakter jej warunków i utrzymać ją w mocy.

Do czasu podjęcia przez konsumenta definitywnej decyzji dotyczącej dalszego losu klauzul abuzywnych i zawierającej takie klauzule umowy kredytu frankowego, bank pozostaje w niepewności i nie jest uprawniony do samodzielnego decydowania o skuteczności umowy.

Uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego w Warszawie. Po rozważeniu powyższych okoliczności Sąd Najwyższy stwierdził, że ze względu na przyznaną kredytobiorcy - konsumentowi możliwość podjęcia wiążącej decyzji albo o utrzymaniu w mocy niedozwolonej klauzuli albo o zaakceptowaniu konsekwencji całkowitej nieważności umowy, należy uznać, iż termin przedawnienia roszczeń banku o zwrot wypłaconego kredytu frankowego może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę - konsumenta wiążącej decyzji w tym względzie. Dopiero wtedy bowiem można uznać, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny, a strony mogły zażądać skutecznie zwrotu nienależnego świadczenia.

Co dalej z kredytami we frankach? Kredyty frankowe były udzielane w latach 2005 – 2012. Jeżeli 3-letni termin przedawnienia roszczeń banków o zwrot wypłaconych kredytobiorcom kredytów rozpoczynałby się w dniu ich wypłaty, w chwili obecnej roszczenia banków musiałyby być co do zasady uznane za przedawnione. Uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego otwiera bankom możliwość domagania się zwrotu wypłaconych kredytów już po wniesieniu przez kredytobiorcę pozwu o unieważnienie umowy