Zmiany w prawie pracy w 2023 r.

W 2023 roku wejdzie w życie sporo zmian w zakresie prawa pracy. Nowe przepisy Kodeksu pracy mają być przede wszystkim odpowiedzią na konieczność dostosowania prawa polskiego do unijnego.

Obecnie trwają prace nad dwoma ważnymi projektami nowelizacji Kodeksu pracy. W niniejszym artykule zostanie omówiony pierwszy projekt nowelizacji dotyczący pracy zdalnej oraz kontroli trzeźwości pracowników.

Praca zdalna 

Pierwszy projekt ma uregulować zasady pracy zdalnej w Kodeksie pracy. 

Praca zdalna ma zastąpić funkcjonującą dotychczas telepracę, która zostanie wykreślona z działu drugiego Kodeksu pracy.

Pracodawcy będą mogli stosować pracę na odległość na stałe na podstawie Kodeksu pracy, a nie jak dotychczas specustawy covidowej. Projektowane przepisy wskazują, że zatrudniony będzie mógł wykonywać obowiązki całkowicie lub częściowo (tryb hybrydowy) poza siedzibą firmy, np. w swoim domu na podstawie porozumienia z pracodawcą.

Reguły świadczenia pracy w formie zdalnej mają być określane w porozumieniach zawieranych ze związkami zawodowymi lub w regulaminie (jeśli nie uda się porozumieć ze związkami lub tych ostatnich nie ma w firmie). 

W wyjątkowych sytuacjach, np. stanu zagrożenia epidemicznego lub klęski żywiołowej, zatrudniający będzie mógł samodzielnie wydać polecenie pracy zdalnej, ale pod warunkiem, że podwładny uprzednio potwierdzi, że ma warunki do wykonywania zadań w takim trybie.

Ustawa określa zasady i warunki pracy zdalnej, które powinny być spełnione i uregulowane w przepisach wewnętrznych organizacji. Określa również zasady wypłacania pracownikom kosztów pracy zdalnej. W tym celu będzie można ustalić ryczałt, którego wysokość ma odpowiadać przewidywanym kosztom ponoszonym przez pracownika w związku z wykonywaniem obowiązków pracowniczych z domu.

Nowe regulacje umożliwią też wykonywanie pracy zdalnej okazjonalnie na wniosek pracownika w wymiarze nieprzekraczającym 24 dni w roku kalendarzowym. W takim przypadku nie trzeba będzie przestrzegać niektórych obowiązków, jakie ustawa przewiduje w przypadku klasycznej pracy zdalnej (np. odpadnie obowiązek wypłaty wspomnianego ryczałtu z tytułu podwyższonych kosztów przy pracy z domu).

Omawiane przepisy uchwalił już Sejm, a Senat wprowadził do nich poprawki (m.in. zakładające wydłużenie wymiaru okazjonalnej pracy zdalnej do 30 dni w roku). Projekt znów trafi więc do Sejmu, a następnie — do podpisu prezydenta. Przepisy wejdą w życie dwa miesiące po ogłoszeniu. Senat zgłosił jednak poprawkę wydłużającą vacatio legis do trzech miesięcy. Jeśli Sejm jej nie odrzuci, to nowe przepisy zaczną obowiązywać najwcześniej w kwietniu 2023 r.

Kontrola trzeźwości pracowników

Zmiany w Kodeksie pracy 2023 zakładają także zmiany w zakresie badania trzeźwości pracowników. 

Obecnie pracodawca może skontrolować trzeźwość pracownika, co do którego zachodzi podejrzenie, że znajduje się pod wpływem alkoholu. Zmiany w Kodeksie pracy 2023 zmieniają te przesłanki. 

Pracodawcy będą mogli dokonywać tzw. kontroli prewencyjnej przy założeniu, że będzie to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracownika lub innych osób lub też ochrony mienia. Wystarczy zatem, że pracodawca oceni, że kontrola jest niezbędna do ochrony zdrowia i mienia. 

Wprowadzenie kontroli trzeźwości, określenie grupy pracowników, która jej podlega oraz sposób przeprowadzania kontroli trzeźwości będzie ustalane w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy. 

Zasady kontroli trzeźwości powinny zawierać rodzaj urządzenia wykorzystywanego do kontroli, czas i częstotliwość jej przeprowadzania, a kontrola trzeźwości nie będzie mogła naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracownika.

Badanie trzeźwości pracownika będzie należało wykonać z wyłączeniem metod laboratoryjnych, a urządzenie jakie będzie do tego wykorzystywane będzie musiało posiadać ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie. 

Na żądanie pracownika lub pracodawcy badanie trzeźwości będzie mógł przeprowadzić także uprawniony do tego organ porządku publicznego. Organ ten będzie uprawniony do zlecenia przeprowadzenie badania laboratoryjnego. Stanie się tak gdy:

• nie będzie możliwości przeprowadzenia badania metodą nielaboratoryjną;
• pracownik niedopuszczony do pracy odmówi poddania się badaniu metodą nielaboratoryjną:
• pracownik niedopuszczony do pracy zażąda przeprowadzenia badania krwi pomimo przeprowadzenia badania metodą nielaboratoryjną:
• stan pracownika niedopuszczonego do pracy uniemożliwi przeprowadzenie badania metodą nielaboratoryjną:
• nie będzie możliwości wskazania stężenia alkoholu z powodu przekroczenia zakresu pomiarowego urządzenia wykorzystywanego do pomiaru.

Kontrola trzeźwości pracownika zdalnego

Nowelizacja Kodeksu pracy obejmuje także wprowadzenie do niego zasad kontroli trzeźwości pracownika zdalnego. Taka kontrola będzie mogła odbywać się tylko, jeśli zostanie zapowiedziana.

Kontrola pracownika zdalnego będzie przeprowadzana w porozumieniu z pracownikiem w miejscu wykonywania pracy zdalnej, w godzinach pracy pracownika.

Pracodawca będzie obowiązany dostosować sposób przeprowadzania kontroli do miejsca wykonywania pracy zdalnej i jej rodzaju.

Wykonywanie czynności kontrolnych nie będzie mogło naruszać prywatności pracownika wykonującego pracę zdalną i innych osób, ani utrudniać korzystania z pomieszczeń domowych w sposób zgodny z ich przeznaczeniem.

Najwięcej wątpliwości w praktyce będzie budzić przypadek, gdy badanie wykaże zawartość alkoholu, ale nie osiąga ona lub nie prowadzi do osiągnięcia wartości właściwych dla stanu po użyciu alkoholu (czyli do 0,1 mg w wydychanym powietrzu i do 0,2 promila we krwi). Nowelizacja wskazuje, że takie wyniki należy traktować tak, jakby nie stwierdzono obecności alkoholu w organizmie pracownika. Nie ma więc podstaw do niedopuszczenia go do pracy. 

Nowe przepisy są przewidziane w nowelizacji, która wprowadzi wspomniane wcześniej zmiany w zakresie pracy zdalnej. Regulacje dotyczące badania trzeźwości wejdą jednak w życie szybciej — 14 dni po ogłoszeniu, czyli najwcześniej na przełomie stycznia i lutego 2023 r.